معرفی و کاربرد آکریلونیتریل [1] (ACN) محصولی است که عمدتاً از طریق آموکسیداسیون پروپیلن و آمونیاک تولید میشود، پس از پلیپروپیلن و پروپیلن اکساید، سومین مشتق بزرگ پروپیلن است. این...
۱۴ فروردین
۲۱ اسفند
۲۰ اسفند
معرفی و کاربرد
آکریلونیتریل [۱] (ACN) محصولی است که عمدتاً از طریق آموکسیداسیون پروپیلن و آمونیاک تولید میشود، پس از پلیپروپیلن و پروپیلن اکساید، سومین مشتق بزرگ پروپیلن است. این محصول با فرمول شیمیایی CH۲CHCN یک مایع بیرنگ و قابل اشتعال است. آکریلونیتریل بسیار قطبی است و با اکثر حلالهای آلی قابل اختلاط است.
ACN نمیتواند به طور مستقیم استفاده شود و به طیف گسترده ای از مشتقات تبدیل میگردد. شکل زیر سهم مصارف نهایی آکریلونیتریل در سال ۲۰۲۱ را نشان میدهد. این ماده عمدتاً برای تولید رزینهای آکریلونیتریل بوتادین استایرن/ استایرن آکریلونیتریل [۲] (ABS/SAN)، الیاف اکریلیک، آکریل آمید، لاستیک نیتریل، آدیپونیتریل و الیاف کربن استفاده میشود. الگوی تقاضای ACN به دلیل تنوع کاربردهای نهایی آن نسبتاً پیچیده است. ساختار تقاضای ACN در دهه گذشته تغییر یافته است، زیرا بهعنوان مثال، الیاف اکریلیک که در گذشته مهمترین خروجی ACN بود، به تدریج در نتیجه رقابت با الیاف پلیاستر ارزان قیمت، رشد و توسعه خود را از دست داده است. در این میان، کاربردهای دیگری مانند رزین ABS یا آکریل آمید، به ویژه در کشورهای در حال توسعه، توسعهی قابل توجهی پیدا کردهاند. رزینهای ABS اکنون نسبت به الیاف اکریلیک برتری دارند و بزرگترین خروجی ACN بهحساب میآیند و حدود ۴۱ درصد تقاضای ACN را به خود اختصاص میدهند، سایر کاربردها شامل لاستیک نیتریل (۸ درصد)، آدیپونیتریل (۷ درصد) و پیشسازهای فیبر کربن (۴ درصد) کوچکتر هستند.
نگاهی به بازار جهانی آکریلونیتریل
شکل زیر عرضه و تقاضای آکریلونیتریل در جهان در سال ۲۰۲۱ و پیشبینی آن در سال ۲۰۲۶ را برحسب میلیون تن نشان میدهد. تقاضای جهانی آکریلونیتریل در سال ۲۰۲۱ حدود ۶ میلیون تن است و بین سالهای ۲۰۲۱-۲۰۱۶ با نرخ متوسط سالانه ۱.۶ درصد رشد کرده است. در همین سال ظرفیت جهانی تولید آن نیز حدود ۷.۴ میلیون تن است. تولید جهانی در سال ۲۰۲۱ نیز حدود ۶.۲ میلیون تن با نرخ عملیاتی ۸۳ درصد بود، پیشبینی میشود تا سال ۲۰۲۶، تولید جهانی ACN به حدود ۷.۴ میلیون تن با نرخ عملیاتی برسد. بزرگترین تولیدکننده آکریلونیتریل آسیای شمال شرقی است و چین بیش از نیمی از ظرفیت تولید در این منطقه را به خود اختصاص داده است. از سال ۲۰۱۱، بیشترین افزایش ظرفیت ACN در مقیاس بزرگ در آسیا و کشورهای چین، کره جنوبی و تایلند اتفاق افتاده است.
در سال ۲۰۲۱، چین به تنهایی ۳۶ درصد از ظرفیت تولید جهانی ACN را به خود اختصاص داده است. ایالات متحده دومین کشور تولیدکننده بزرگ است و ۲۱ درصد از ظرفیت جهانی تولید ACN را در اختیار دارد. اروپای غربی بهعنوان سومین تولیدکننده بزرگ آکریلونیتریل حدود ۸ درصد از ظرفیت تولید جهان را در سال ۲۰۲۱ به خود اختصاص داده است. سایر مناطق سهم محدودتری، معمولاً کمتر از ۳ درصد، دارند.
شکل زیر عرضه و تقاضای آکریلونیتریل در مناطق مختلف جهان در سال ۲۰۲۱ و پیشبینی آن در سال ۲۰۲۶ را نشان میدهد. طی سالهای ۲۰۲۶-۲۰۲۱، تقاضای ACN با نرخ متوسط سالانه ۳.۸ درصد رشد میکند. انتظار میرود حدود ۶۱ درصد از رشد تقاضا مربوط به شمال شرق آسیا باشد، که در حال حاضر بیشترین توسعه ظرفیت ACN مربوط به این مناطق است. توسعه ظرفیت ثبت شده در شمال شرق آسیا ناشی از گسترش ظرفیت مشتقات ACN در صنایع پاییندست آن بود. پیشبینی میشود که آمریکای شمالی حدود ۱۰ درصد از تقاضای جدید ACN را به خود اختصاص دهد که عمدتاً با ظرفیت جدید آدیپونیتریل هدایت میشود. به طور کلی، با وجود ظرفیت جدید، انتظار میرود نرخهای عملیاتی به تدریج کاهش یابد و تا سال ۲۰۲۶ به ۸۶ درصد برسد. در سال ۲۰۲۱، چین به تنهایی ۳۴ درصد از بازار جهانی ACN را به خود اختصاص داده است. پیشبینی میشود که شمال شرق آسیا بیش از نیمی از افزایش تقاضای جهان در سالهای ۲۰۲۶-۲۰۲۱ را به خود اختصاص دهد.
در سال ۲۰۲۱، کل تجارت جهانی ACN حدود ۱.۴ میلیون تن است و حدود ۲۳ درصد از تولید جهانی آن را شامل میشود. در سال ۲۰۲۱، شمال شرق آسیا منطقه اصلی واردکننده ACN است و حدود ۳۲ درصد از کل واردات جهان را به خود اختصاص میدهد. با این وجود، واردات در شمال شرق آسیا اخیراً در نتیجه توسعه تولید آکریلونیتریل در چین کاهش یافته است. در سال ۲۰۲۱، بزرگترین منطقه صادراتی در جهان نیز شمال شرق آسیا بود که ۴۵ درصد از کل صادرات را به خود اختصاص داد، آمریکای شمالی نیز دومین منطقه بزرگ صادراتی بود. اخیراً، تجارت جهانی ACN به شدت تحت تأثیر افزایش تولید داخلی چین و تقاضای کمتر برای واردات قرار گرفته است. انتظار میرود طی سالهای ۲۰۲۶-۲۰۲۱، تجارت جهانی ACN افزایش یابد. چین به یک صادرکننده خالص بزرگتر تبدیل میشود و صادرات آن با نرخ ۱۰.۱ درصد در سال افزایش مییابد، بخشی از این افزایش با کاهش صادرات در سایر مناطق شامل، اروپای غربی و کشورهای CIS و بالتیک جبران میشود.
نگاهی به بازار آکریلونیتریل در ایران
براساس کتابچه مجتمعهای پتروشیمی کشور، آکریلونیتریل در ایران تولید نمیشود و طرحی نیز برای تولید آن در کشور وجود ندارد، تنها در طرحهای پیشران صنعت پتروشیمی کشور ۱۵۰ هزار تن ظرفیت تولید برای آن در نظر گرفته شده است. آکریلونیتریل خوراک مورد نیاز برای تولید ABS در پتروشیمیهای تبریز و قائدبصیر میباشد که بهدلیل عدم تولید در کشور از طریق واردات تامین میشود. همچین طرح دردست اجرای پلیمر پادجم برای تولید ABS نیاز به آکریلونیتریل دارد که درصورت عدم تولید در داخل کشور باید از طریق واردات تامین شود. علاوهبراین موارد آکریلونیتریل کاربردهای فراوانی در صنایع پاییندستی خود از جمله، تولید الیاف اکریلیک دارد که با تولید آکریلونیتریل در داخل کشور میتوان در راستای توسعهی این محصولات پاییندستی برنامهریزی نمود.
آکریلونیتریل با کد تعرفهی ۲۹۲۶۱۰۰۰ تجارت میشود. براساس این کد آمار واردات برای این ماده بین سالهای ۲۰۲۲-۲۰۱۳ مطابق شکل زیر است. میانگین واردات طی این سالها حدود ۲۱ هزار تن میباشد، این واردات بیشتر از طریق کشورهای امارات و چین انجام شده است.
[۱] Acrylonitrile
[۲] Acrylonitrile butadiene styrene/ Styrene acrylonitrile
با تکمیل فرم زیر از جدیدترین اخبار و گزارشهای ما باخبر شوید.