معرفی کیومن (ایزوپروپیل بنزن) با فرمول شیمیایی C9H12 یک مایع آروماتیک قابل اشتعال، بیرنگ، آلی و با بوی تند است که در اتانول و بنزن محلول اما در آب نامحلول...
۲۹ فروردین
۱۴ فروردین
۲۰ اسفند
معرفی
کیومن (ایزوپروپیل بنزن) با فرمول شیمیایی C۹H۱۲ یک مایع آروماتیک قابل اشتعال، بیرنگ، آلی و با بوی تند است که در اتانول و بنزن محلول اما در آب نامحلول است. سهم مصارف کیومن در سال ۲۰۲۲ در شکل زیر آمده است. تقریبا تمام کیومن تولید شده در تولید فنل و محصول همراه آن یعنی استن (حدود ۹۷ درصد از تولید استن در جهان به عنوان محصول مشترک تولید فنل است) مصرف میشود که این مواد عمدتاً به عنوان ماده خام در سنتز سایر ترکیبات آلی مانند فنل، استن، بیسفنل آ [۱] (BPA)، رزینهای فنلی و متیل متاکریلات استفاده میشوند. آلفا متیل استایرن [۲] (AMS) نیز محصول جانبی تولید فنل و استن است. در نتیجه، تقاضای کیومن به شدت به بازارهای فنل و استن وابسته است. تولید فنل/استن تقریباً ۹۸ درصد از کل کیومن را در سطح جهان مصرف میکند، مقادیر کمی از آن نیز به عنوان رقیقکننده رنگ، لاک و لعاب، حلال رنگها و انواع دیگر پوششها استفاده میشود، همچنین میتواند به عنوان یک جزء ترکیبی در بنزین بهعنوان راهی برای جلوگیری از محدودیت حضور بنزن در بنزین استفاده گردد. هنگامی که کیومن و مواد اولیه آن نسبت به انرژی با قیمت کمتری ارزشگذاری میشوند، میتوان از کیومن به عنوان یک جزء ترکیبی استفاده کرد، زیرا دارای درجه اکتان بالایی است. این عمل اختلاط عمدتاً به آمریکای شمالی محدود میشود. کیومن از بنزن و پروپیلن تولید میشود و حدود ۲۱ درصد تقاضای بنزن و ۵ درصد تقاضای پروپیلن مربوط به تولید کیومن میباشد. شکل زیر سهم مصارف کیومن در سال ۲۰۲۲ را نشان میدهد.
نگاهی به بازار جهانی کیومن
شکل زیر عرضه و تقاضای کیومن در جهان در سال ۲۰۲۲ و پیشبینی آن در سال ۲۰۲۷ را نشان میدهد. ظرفیت جهانی تولید کیومن در سال ۲۰۲۲ به حدود ۱۹.۹ میلیون تن میرسد که میانگین رشد سالانه ۱.۶ درصد نسبت به سال ۲۰۱۷ افزایش یافته است، مصرف جهانی کیومن نیز در سال ۲۰۲۲، کمتر از ۱۷ میلیون تن است. پیشبینی میشود، مصرف جهانی کیومن طی سالهای ۲۰۲۷-۲۰۲۲ به طور متوسط ۲.۷ درصد در سال افزایش یابد و تا پایان دوره پیشبینی به کمتر از ۱۹.۴ میلیون تن برسد، در این مدت ظرفیت جهانی تولید نیز از ۱۹.۸ میلیون تن فراتر خواهد رفت. شمال شرق آسیا نزدیک به ۴۹ درصد از کیومن را در جهان مصرف میکند و آمریکای شمالی و اروپای غربی پس از آن قرار دارند که هر کدام حدود ۱۷ درصد از تقاضای جهانی کیومن را در سال ۲۰۲۲ دارند.
انتظار میرود تقاضای کیومن در اروپای مرکزی، خاورمیانه و آمریکای شمالی طی سالهای ۲۰۲۷-۲۰۲۲ کاهش یابد. ظرفیت تولید افزودهشده کیومن در طول سالهای ۲۰۲۲-۲۰۱۷ بیشتر از سمت چین، هند، عربستان سعودی و روسیه بوده است. در این سالها، نزدیک به ۱۰۵ میلیون تن ظرفیت کیومن اضافه شد. چین به تسلط بر ظرفیت جهانی در طول سالهای ۲۰۲۷-۲۰۲۲ ادامه خواهد داد و اگر همه پروژههای تولید کیومن همانطور که اعلام شده است پیش بروند، تا سال ۲۰۲۷ نزدیک به ۳.۱ میلیون تن ظرفیت جهانی کیومن ایجاد خواهد شد. تا سال ۲۰۲۷، سهم جهانی مصرف کیومن در شمال شرق آسیا به ۵۳ درصد افزایش مییابد و پس از آن آمریکای شمالی و اروپای غربی هر کدام ۱۵ درصد از مصرف جهانی را به خود اختصاص میدهند. پیشبینی میشود، شبه قاره هند و چین به ترتیب با میانگین رشد سالانه ۹.۴ و ۷.۴ درصد سریعترین مناطق در حال رشد از نظر مصرف کیومن در طول سالهای ۲۰۲۷-۲۰۲۲ باشند. شکل زیر عرضه و تقاضای کیومن در مناطق مختلف جهان در سال ۲۰۲۲ و پیشبینی آن در سال ۲۰۲۷ را نشان میدهد.
بهجز آمریکای شمالی، واحدهای تولید کیومن و فنل در بسیاری از نقاط جهان، به ویژه در آسیا که بیش از ۹۰ درصد ظرفیت تولید کیومن در واحدهای فنل ادغام شده است، بهصورت یکپارچه هستند. Shell و INEOS Phenol تنها تولیدکنندگان کیومن در آمریکای شمالی هستند که به صورت یکپارچه عمل میکنند. در منطقه شمال شرق آسیا بیشتر واحدهای تولید کیومن و فنل بهصورت یکپارچه کار میکنند. در سال ۲۰۲۲، ۱۵ تولیدکننده برتر کیومن حدود ۶۴ درصد از ظرفیت جهانی تولید آن را دراختیار دارند، INEOS بزرگترین تولیدکننده کیومن در سطح جهان است که بزرگترین واحدهای آن در ایالات متحده آمریکا و اروپای غربی قرار دارند. منطقه خاورمیانه نیز در مجموع دارای ۶۷۴ هزار تن ظرفیت تولید است که بیشتر آن را مصرف میکند.
تجارت جهانی کیومن در مقایسه با ظرفیت جهانی تولید آن نسبتاً کم است و بیشتر تجارت در این زنجیره، در محصولات پایین دست شامل فنل و مشتقات آن انجام میشود. طی سالهای ۲۰۲۲-۲۰۱۷، تجارت جهانی کیومن شاهد کاهش متوسط سالانه ۵.۷ درصدی در نتیجه عوامل مختلف بازار بود. در سال ۲۰۲۲ تجارت جهانی کیومن به حدود ۸۱۰ هزار تن رسید. در طول سالهای ۲۰۲۷-۲۰۲۲، ژاپن بزرگترین صادرکننده خالص کیومن در سطح جهان باقی خواهد ماند و شمال شرق آسیا به واردات مقادیر زیادی کیومن ادامه خواهد داد که عمده این واردات توسط چین صورت میگیرد. به طور کلی، پیشبینی میشود تجارت جهانی کیومن با نرخ متوسط ۱.۳ درصد در سال افزایش یابد و در سال ۲۰۲۷ به ۸۶۳ هزار تن برسد.
نگاهی به بازار کیومن در ایران
براساس کتابچه مجتمعهای پتروشیمی کشور، کیومن در ایران تولید نمیشود و طرحی نیز برای تولید آن در کشور وجود ندارد، اما باید در نظر گرفت که مطابق آمار منتشر شده توسط وزارت صمت، دو شرکت سپاهان شیمی و تورال با ظرفیتهای ۳۳۰ تن و ۲۵ تن فنل میکنند و یک طرح تولید فنل مربوط به شرکت كيميا آكام رايكا مانا (۱۰ هزار تن در سال) با پیشرفت حدود ۷۱ درصد نیز وجود دارد. در طرحهای پیشران صنعت پتروشیمی کشور نیز طرح تولید فنل-استن با ظرفیت ۱۲۵ هزار تن موجود است. این ماده با کد تعرفهی (HS Code) 29027000 تجارت میشود. براساس این کد آمار واردات و صادرات برای این ماده در ایران ثبت نشده است.
[۱] Bisphenol A
[۲] alpha-Methyl styrene
با تکمیل فرم زیر از جدیدترین اخبار و گزارشهای ما باخبر شوید.